13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat: Difference between revisions

From Samskrita Vyakaranam
< 13 - भाषित-संस्कृतम्‌‎ | Introductory Sanskrit Lessons
13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat
Jump to navigation Jump to search
Content added Content deleted
VisualWikitext
No edit summary
Line 2: Line 2:
{{DISPLAYTITLE:एषः - सः - सा - तत् }}
{{DISPLAYTITLE:एषः - सः - सा - तत् }}
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']]
[[File:Home 13-2023.png|48x48px|thumb|'''[[13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons-2023|Home]]''']]
===<big>एतत् / तत् [ समीपस्थस्य बोधनाय - एतत्; दूरस्य तु तत् इति नपुंसकलिंगे प्रयोगः]</big>===
===<big>एतत् / तत् [ समीपस्थस्य बोधनाय - एतत्; दूरस्य तु तत् इति नपुंसकलिंगे प्रयोगः ]</big>===
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|+
|+
Line 31: Line 31:
|
|
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!वातायनम्
!<big>वातायनम्</big>
|}
|}
[[File:Vātāyanam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Vātāyanam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!एतत् वातायनम्
!<big>एतत् वातायनम्</big>
|}
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
Line 41: Line 41:
|
|
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!सोपानम्
!<big>सोपानम्</big>
|}
|}
[[File:Sopānam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Sopānam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!तत् सोपानम्
!<big>तत् सोपानम्</big>
|}
|}
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!'''कमलम्'''
!'''<big>कमलम्</big>'''
|}
|}
[[File:Kamalam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Kamalam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!एतत् कमलम्
!<big>एतत् कमलम्</big>
|}
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
Line 60: Line 60:
|
|
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
! चम्पकम्
! <big>चम्पकम्</big>
|}
|}
[[File:Campakam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Campakam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!तत् चम्पकम्
!<big>तत् चम्पकम्</big>
|}
|}
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!छत्रम्
!<big>छत्रम्</big>
|}
|}
[[File:Chatram new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Chatram new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!एतत् छात्रम्
!<big>एतत् छात्रम्</big>
|}
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
Line 79: Line 79:
|
|
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!पर्णम्
!<big>पर्णम्</big>
|}
|}
[[File:Parṇam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Parṇam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!तत् पर्णम्
!<big>तत् पर्णम्</big>
|}
|}
|-
|-
|
|
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!क्रीडनकम्
!<big>क्रीडनकम्</big>
|}
|}
[[File:Krīḍanakam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Krīḍanakam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!एतत् क्रीडनकम्  
!<big>एतत् क्रीडनकम्  </big>
|}
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
Line 98: Line 98:
|
|
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!पुस्तकम्
!<big>पुस्तकम्</big>
|}
|}
[[File:Pustakam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Pustakam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!तत् पुस्तकम्
!<big>तत् पुस्तकम्</big>
|}
|}
|-
|-
! { |
! { |
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!नेत्रम्
!<big>नेत्रम्</big>
|}
|}
[[File:Netram new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Netram new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!एतत् नेत्रम्
!<big>एतत् नेत्रम्</big>
|}
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
Line 117: Line 117:
|
|
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!उपनेत्रम्
!<big>उपनेत्रम्</big>
|}
|}
[[File:Upanetram new.jpg|center|frameless]]
[[File:Upanetram new.jpg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!तत् उपनेत्रम्
!<big>तत् उपनेत्रम्</big>
|}
|}
|-
|-
!
!
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!दुग्धम्
!<big>दुग्धम्</big>
|}
|}
[[File:Dugdham new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Dugdham new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!एतत् दुग्धम्
!<big>एतत् दुग्धम्</big>
|}
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
Line 136: Line 136:
|
|
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!जलम्
!<big>जलम्</big>
|}
|}
[[File:Jalam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Jalam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!तत् जलम्
!<big>तत् जलम्</big>
|}
|}
|-
|-
!
!
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!विमानम्
!<big>विमानम्</big>
|}
|}
[[File:Vimanam new.jpg|center|frameless]]
[[File:Vimanam new.jpg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!एतत् विमानम्
!<big>एतत् विमानम्</big>
|}
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
Line 155: Line 155:
|
|
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!रेलयानम्
!<big>रेलयानम्</big>
|}
|}
[[File:Relayanam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Relayanam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!तत् रेलयानम्
!<big>तत् रेलयानम्</big>
|}
|}
|-
|-
!
!
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!फलम्
!<big>फलम्</big>
|}
|}
[[File:Phalam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Phalam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!एतत् फलम्
!<big>एतत् फलम्</big>
|}
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
Line 174: Line 174:
|
|
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!पुष्पम्
!<big>पुष्पम्</big>
|}
|}
[[File:Puspam new.jpg|center|frameless]]
[[File:Puspam new.jpg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!तत् पुष्पम्
!<big>तत् पुष्पम्</big>
|}
|}
|-
|-
!
!
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!उद्यानम्
!<big>उद्यानम्</big>
|}
|}
[[File:Udyanam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Udyanam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!एतत् उद्यानम्
!<big>एतत् उद्यानम्</big>
|}
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
Line 193: Line 193:
|
|
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!सस्यम्
!<big>सस्यम्</big>
|}
|}
[[File:Sasyam new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Sasyam new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!तत् सस्यम्
!<big>तत् सस्यम्</big>
|}
|}
|}
|}
Line 203: Line 203:




===<big>एषः / सः [समीपस्थस्य बोधनाय - एषः; दूरस्य तु सः इति '''पुंल्लिंगे''' प्रयोगः]</big>===
===<big>एषः / सः [ समीपस्थस्य बोधनाय - एषः; दूरस्य तु सः इति '''पुंलिङ्गे''' प्रयोगः ]</big>===
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
Line 381: Line 381:
|}
|}
|}
|}
===(2C) एषा / सा [समीपस्थस्य बोधनाय - एषा ; दूरस्य तु सा इति प्रयोगः]===
===<big>(2C) एषा / सा [ समीपस्थस्य बोधनाय - एषा ; दूरस्य तु सा इति प्रयोगः ]</big>===
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>एषा</big>
|<big>'''एषा'''</big>
|<big>सा</big>
|<big>'''सा'''</big>
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|-
|-
Line 563: Line 563:
===<big>एते प्रश्नवाचकाः  </big>===
===<big>एते प्रश्नवाचकाः  </big>===
===<big>कः ?        का ?        किम्   ?</big>===
===<big>कः ?        का ?        किम्   ?</big>===


<big>सम्यक् स्मरन्तु—</big>
<big>सम्यक् स्मरन्तु—</big>
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|<big>'''प्रश्नः'''</big>
|<big>'''प्रश्नः'''</big>
|<big>'''लिंङ्गम्'''</big>
|<big>'''लिङ्गम्'''</big>
|<big>'''उत्तरम्'''</big>
|<big>'''उत्तरम्'''</big>
|-
|-
|<big>एषः / सः -कः ?</big>
|<big>एषः / सः -कः ?</big>
|<big>पुंलिंङ्गम्</big>
|<big>पुंलिङ्गम्</big>
|<big>एषः नर्तकः / सः गायकः</big>
|<big>एषः नर्तकः / सः गायकः</big>
|-
|-
|<big>एषा / सा - का ?</big>
|<big>एषा / सा - का ?</big>
|<big>स्त्रीलिंङ्गम्</big>
|<big>स्त्रीलिङ्गम्</big>
|<big>एषा वैद्या  / सा शिक्षिका</big>
|<big>एषा वैद्या  / सा शिक्षिका</big>
|-
|-
|<big>एतत् / तत्  - किम् ?</big>
|<big>एतत् / तत्  - किम् ?</big>
|<big>नपुंसक लिंङ्गम्</big>
|<big>नपुंसकलिङ्गम्</big>
|<big>एतत् भवनम् / तत् मन्दिरम्</big>
|<big>एतत् भवनम् / तत् मन्दिरम्</big>
|}
|}
Line 593: Line 595:
[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]
[[File:Nartakaḥ 2.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!<big>एषः कः?</big> <big>एषः नर्तकः ।</big>
!<big>एषः कः?</big> <big>एषः नर्तकः ।</big>
|}
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
Line 603: Line 605:
[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Gāyakaḥ new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!<big>सः कः?</big> <big>सः गायकः ।</big>
!<big>सः कः?</big> <big>सः गायकः ।</big>
|}
|}


Line 609: Line 611:
|-
|-
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>एषा</big>
|<big>'''एषा'''</big>
|<big>सा</big>
|<big>'''सा'''</big>
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|-
|-
|
|<big>एषा का?</big>[[File:Vaidyā.jpg|center|frameless]]<big>एषा वैद्या ।</big>
{| class="wikitable"
!<big>'''एषा का?'''</big>
|}[[File:Vaidyā.jpg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
!<big>'''एषा वैद्या ।'''</big>
|}
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|
|
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
!<big>शिक्षिका</big>
!<big>सा का?</big>
|}
⚫
[[File:Śikṣikā new.jpeg|center|frameless]]
{| class="wikitable"
⚫
!<big>'''सा शिक्षिका।'''</big>
|}
|}
⚫
[[File:Śikṣikā new.jpeg|center|frameless]]<big>सा का?</big>

⚫
<big>सा शिक्षिका।</big>
|-
|-
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|<big>एतत्</big>
|<big>'''एतत्'''</big>
|<big>तत्</big>
|<big>'''तत्'''</big>
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|-
|-
Line 635: Line 644:
[[File:Bhavana new.jpeg|center|frameless]]
[[File:Bhavana new.jpeg|center|frameless]]


<big>एतत् किम् ?</big>
<big>'''एतत् किम् ?'''</big>


<big>एतत् भवनम्।</big>
<big>'''एतत् भवनम्।'''</big>
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:45 Left etat.jpeg|100x100px|center|frameless]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
Line 644: Line 653:
!<big>मन्दिरम्</big>
!<big>मन्दिरम्</big>
|}
|}
[[File:Mandiram new.jpeg|center|frameless]]<big>तत् किम् ?</big>
[[File:Mandiram new.jpeg|center|frameless]]<big>'''तत् किम् ?'''</big>


<big>तत् मन्दिरम्।</big>
<big>'''तत् मन्दिरम्।'''</big>
|}
|}
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|
|
|<big>'''एषः/सः /'''</big><big>'''एषा/सा /'''</big>
|<big>'''एषः/सः /'''</big> <big>'''एषा/सा /'''</big>


<big>'''एतत्/तत्'''</big>
<big>'''एतत्/तत्'''</big>
Line 845: Line 854:
|<big>का ?</big>
|<big>का ?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा का?</big>
|<big>सा द्वीचक्रिका।</big>
|<big>सा द्विचक्रिका।</big>
|-
|-
|
|
Line 964: Line 973:
|<big>किम् ?</big>
|<big>किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>एतत् किम् ?</big>
|<big>तत् व्यजनम्।</big>
|<big>एतत् व्यजनम्।</big>
|}
|}


===<big>(2E) अभ्यासः</big>===
===<big>(2E) अभ्यासः</big>===


#<big>चित्रानी दॄष्ट्वा उत्तराणि लिखन्तु ---</big>
#<big>चित्राणि दृष्ट्वा उत्तराणि लिखन्तु ---</big>


{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
| colspan="2" |<big>एषः/एषा /एतत्</big> [[File:Etat.jpeg|center|frameless|130x130px]]
| colspan="2" |<big>एषः/ एषा / एतत्</big> [[File:Etat.jpeg|center|frameless|130x130px]]


|[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|<big>सः /सा /तत्</big>[[File:Tat full arm.jpeg|center|frameless|189x189px]]
|
|
|-
|-
Line 1,024: Line 1,033:
<big>उ. --- --- ।</big>
<big>उ. --- --- ।</big>


|}
|}



====<big>'''एषः / एषा / एतत् ; कः / का / किम्'''</big>====
====<big>'''एषः / एषा / एतत् ; कः / का / किम्'''</big>====
<big> </big>
⚫
<big>  उत्तरानुगुणम् रिक्तस्थानानि पूरयन्तु -</big>

⚫
<big>उत्तरानुगुणं रिक्तस्थानानि पूरयन्तु -</big>


#<big>प्र. …..  ……….? उ.  एषा बालिका ।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ.  एषा बालिका ।</big>
#<big>प्र.  एषः कः ? उ.  ….. गणेशः।</big>
#<big>प्र.  एषः कः ? उ.  ….. गणेशः।</big>
#<big>प्र. …..  ……….?उ. एषा माला।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषा माला।</big>
# <big>प्र. …..  ……….?उ. एतत् कमलम्।</big>
# <big>प्र. …..  ……….? उ. एतत् कमलम्।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एतत् पुष्पम्।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एतत् पुष्पम्।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषः बालकः।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषः बालकः।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big>
# <big>प्र. …..  ……….? उ. एषा शिक्षिका।</big>
# <big>प्र. …..  ……….? उ. एषा शिक्षिका।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषः वृध्दः ।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषः वृद्धः ।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषा नर्मदा।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषा नर्मदा।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषः  तरुणः।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषः  तरुणः।</big>
Line 1,051: Line 1,063:
# <big>प्र. …..  कः ? उ. सः  भारवाहकः।</big>
# <big>प्र. …..  कः ? उ. सः  भारवाहकः।</big>
#<big>प्र. तत्  ……….? उ. ….. नयनम्।</big>
#<big>प्र. तत्  ……….? उ. ….. नयनम्।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. सः …..  बालकः।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. सः  बालकः।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. सा नायिका।</big>
#<big>प्र. …..  ……….? उ. सा नायिका।</big>
Line 1,060: Line 1,072:




====<big>पश्यन्तु  अपि च प्रश्नवाक्यं उत्तरवाक्यं च लिखन्तु ----</big>====
====<big>पश्यन्तु  अपि च प्रश्नवाक्यम् उत्तरवाक्यं च लिखन्तु ----</big>====
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Etat bālakaḥ.jpg|center|frameless]]
| colspan="1" rowspan="4" |[[File:Etat bālakaḥ.jpg|center|frameless]]
Line 1,125: Line 1,137:
|}
|}



<big>'''उदाहरणम्''' ---</big>
<big>'''उदाहरणम्''' ---</big>

Revision as of 11:36, 27 June 2023

एषः - सः - सा - तत्

Home

एतत् / तत् [ समीपस्थस्य बोधनाय - एतत्; दूरस्य तु तत् इति नपुंसकलिंगे प्रयोगः ]

 एतत् तत्
भवनम्
एतत् भवनम् |
मन्दिरम्

तत् मन्दिरम् |
वातायनम्
एतत् वातायनम्
सोपानम्
तत् सोपानम्
कमलम्
एतत् कमलम्
चम्पकम्
तत् चम्पकम्
छत्रम्
एतत् छात्रम्
पर्णम्
तत् पर्णम्
क्रीडनकम्
एतत् क्रीडनकम्  
पुस्तकम्
तत् पुस्तकम्
नेत्रम्
एतत् नेत्रम्
उपनेत्रम्
तत् उपनेत्रम्
दुग्धम्
एतत् दुग्धम्
जलम्
तत् जलम्
विमानम्
एतत् विमानम्
रेलयानम्
तत् रेलयानम्
फलम्
एतत् फलम्
पुष्पम्
तत् पुष्पम्
उद्यानम्
एतत् उद्यानम्
सस्यम्
तत् सस्यम्


एषः / सः [ समीपस्थस्य बोधनाय - एषः; दूरस्य तु सः इति पुंलिङ्गे प्रयोगः ]

 एषः सः
नर्तकः
एषः नर्तकः
गायकः
सः गायकः
चालकः
एषः चालकः
पत्रवाहकः
सः पत्रवाहकः
सौचिकः
एषः सौचिकः
कुम्भकारः
सः कुम्भकारः
बालकः
एषः बालकः
वृद्धः
सः वृद्धः
वानरः
एषः वानरः
गजः
सः गजः
हरिणः
एषः हरिणः
भल्लूकः
सः भल्लूकः
मयूरः
एषः मयूरः
शुकः
सः शुकः
भिक्षुकः
एषः भिक्षुकः
नृपः
सः नृपः
छात्रः
एषः छात्रः
अध्यापकः
एषः अध्यापकः

(2C) एषा / सा [ समीपस्थस्य बोधनाय - एषा ; दूरस्य तु सा इति प्रयोगः ]

 एषा सा
वैद्या
एषा वैद्या
शिक्षिका
सा शिक्षिका
मक्षिका
एषा मक्षिका
पिपीलिका
सा पिपीलिका
लेखिका
एषा लेखिका
द्विचक्रिका
सा द्विचक्रिका
बालिका
एषा बालिका
वृद्धा
सा वृद्धा
माला
एषा माला
शाटिका
सा शाटिका
लता
सा लता
कलिका
सा कलिका
पत्रिका
एषा पत्रिका
पुस्तिका
सा पुस्तिका
पाठशाला
एषा पाठशाला
गोशाला
सा गोशाला
सरस्वती
एषा सरस्वती
पार्वती
सा पार्वती


एते प्रश्नवाचकाः  

कः ?        का  ?        किम्   ?

सम्यक् स्मरन्तु—

प्रश्नः लिङ्गम् उत्तरम्
एषः / सः -कः ? पुंलिङ्गम् एषः नर्तकः / सः गायकः
एषा / सा - का ? स्त्रीलिङ्गम् एषा वैद्या  / सा शिक्षिका
एतत् / तत्  - किम् ? नपुंसकलिङ्गम् एतत् भवनम् / तत् मन्दिरम्
एषः सः
नर्तकः
एषः कः? एषः नर्तकः ।
गायकः
सः कः? सः गायकः ।


एषा सा
एषा का?
एषा वैद्या ।
सा का?
सा शिक्षिका।
एतत् तत्
भवनम्

एतत् किम् ?

एतत् भवनम्।

मन्दिरम्
तत् किम् ?

तत् मन्दिरम्।

एषः/सः / एषा/सा /

एतत्/तत्

कः/का/किम् ? प्रश्नः   उत्तरम्
चालकः
कः ? एषः कः ? एषः चालकः ।
रजकः
कः ? सः कः ? सः रजकः।
तक्षकः
कः ? एषः कः ? एषः तक्षकः।
सैनिकः
कः ? सः कः ? सः सैनिकः ।
विदूषकः
कः ? एषः कः ? एषः विदूषकः ।
न्यायाधीशः
कः ? सः कः ? सः न्यायाधीशः ।
कुम्भकारः
कः ? एषः कः ? एषः कुम्भकारः ।
धीवरः
कः ? सः कः ? सः धीवरः ।
गोपालकः
कः ? एषः कः ? एषः गोपालकः ।
हस्तिपकः
कः ? सः कः ? सः हस्तिपकः ।
गायिका
का ? एषा का ? एषा गायिका।
परिचारिका
का ? सा का? सा परिचारिका।
तुला
का ? एषा का ? एषा तुला।
छात्रा
का ? सा का? सा छात्रा।
नदी
का ? एषा का ? एषा नदी।
समदर्वी
का ? सा का? सा समदर्वी।
घटी
का ? एषा का ? एषा घटी।
द्विचक्रिका
का ? सा का? सा द्विचक्रिका।
कर्तरी
का ? एषा का ? एषा कर्तरी।
छुरिका
का ? सा का? सा छुरिका।
नेत्रम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् नेत्रम् ।
उपनेत्रम्
किम् ? तत् किम्? तत् उपनेत्रम् ।
पर्णम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् पर्णम्।
पुष्पम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् पुष्पम्।
गृहम्
किम् ? तत् किम्? तत् गृहम्।
विमानम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् विमानम्।
लोकयानम्
किम् ? तत् किम्? तत् लोकयानम्।
उद्यानम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् उद्यानम्।
सस्यम्
किम् ? तत् किम्? तत् सस्यम्।
व्यजनम्
किम् ? एतत् किम् ? एतत् व्यजनम्।

(2E) अभ्यासः

  1. चित्राणि दृष्ट्वा उत्तराणि लिखन्तु ---
एषः/ एषा / एतत्
सः /सा /तत्
प्र. एषः कः?

उ. एषः मूषकः।

प्र. सः कः ?

उ. सः मार्जारः ।

प्र. एषः कः ?

उ. --- --- ।

प्र. सः कः ?

उ. --- --- ।

प्र. एषः कः?

उ. --- --- ।

प्र. सः कः ?

उ. --- --- ।

प्र. एतत् किम् ?

उ. --- ---?

प्र. तत् किम् ?

उ. --- --- ?

प्र. एतत् किम् ?

उ. एतत् व्यजनम्।

प्र. तत् किम् ?

उ. --- --- ।


एषः / एषा / एतत् ; कः / का / किम्

 

उत्तरानुगुणं रिक्तस्थानानि पूरयन्तु -

  1. प्र. …..  ……….? उ.  एषा बालिका ।
  2. प्र.  एषः कः ? उ.  ….. गणेशः।
  3. प्र. …..  ……….? उ. एषा माला।
  4. प्र. …..  ……….? उ. एतत् कमलम्।
  5. प्र. …..  ……….? उ. एतत् पुष्पम्।
  6. प्र. …..  ……….? उ. एषः बालकः।
  7. प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।
  8. प्र. …..  ……….? उ. एषा शिक्षिका।
  9. प्र. …..  ……….? उ. एषः वृद्धः ।
  10. प्र. …..  ……….? उ. एषा नर्मदा।
  11. प्र. …..  ……….? उ. एषः  तरुणः।
  12. प्र. …..  ……….? उ. एतत् नगरम्।

एषः / एषा / एतत् ; सः / सा / तत् ; कः / का / किम्

रिक्तस्थानानि पूरयन्तु -  

  1. प्र.  एषः ……? उ.  ….  रामः ।
  2. प्र.  तत् ….. ? उ.  ….. देवालयम्।
  3. प्र. एषा  ……….? उ.  ….. माला।
  4. प्र. …..  कः ? उ. सः  भारवाहकः।
  5. प्र. तत्  ……….? उ. ….. नयनम्।
  6. प्र. …..  ……….? उ. सः  बालकः।
  7. प्र. …..  ……….? उ. एषः शङ्करः ।
  8. प्र. …..  ……….? उ. सा नायिका।
  9. प्र. …..  ……….? उ. सः स्वर्णकारः ।
  10. प्र. …..  ……….? उ. सा मालती।
  11. प्र. …..  ……….?   उ. सः  तरुणः।
  12. प्र. …..  ……….? उ. तत् करवस्त्रम्।


पश्यन्तु  अपि च प्रश्नवाक्यम् उत्तरवाक्यं च लिखन्तु ----

 भल्लूकः देवता
माला लेखनी
धीवरः नर्तकः  
द्रोणी दर्वी
प्रश्नः ---

एषः / एषा / एतत्

कः / का / किम्

युतकम् गोशाला उत्तरम्‌ ---

एषः / एषा / एतत्  

दाडिमम् अध्यापिका
द्विचक्रिका श्वेतफलकम्
हरिणः सम्मार्जनी
अनुजः वृक्षः
जलम् सोपानम्
प्रश्नः ---

सः / सा / तत्

कः / का/ किम्  

शाटिका अध्यापकः उत्तरम्‌ ---

सः / सा / तत्

वानरः वातायनम्


उदाहरणम् ---

प्र.  एषः कः ?

उ.  एषः भल्लूकः।

प्र. सा का?

उ. सा द्विचक्रिका ।

Lessons 2A - 2B - 2C - 2D -2E PDF

Retrieved from "https://worldsanskrit.net/wiki/13---bhAShita-saMskRutam/Introductory-Sanskrit-lessons/esha-saH-sA-tat?oldid=19717"